یک اتفاق علمی عجیب و تاریخی: بازگشت دیمین لیلرد به میادین

بررسی جامع ترومبوز ورید عمقی (DVT): علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمانی و پیشگیری:

• مقدمه

فلبیت (Phlebitis) یعنی التهاب دیواره‌ی یک رگ خونی، که معمولاً در رگ‌های سطحی (رگ‌های نزدیک به سطح پوست) اتفاق می‌افتد. وقتی این التهاب همراه با تشکیل لخته خون باشد، به آن ترومبوفلبیت (Thrombophlebitis) گفته می‌شود. این التهاب می‌تواند در سطح پوست (فلبیت سطحی) یا در رگ‌های عمقی (که می‌تواند با ترومبوز همراه باشد) رخ دهد.

• انواع فلبیت:

۱. فلبیت سطحی (Superficial Phlebitis):

التهاب در وریدهای نزدیک به سطح پوست اتفاق می‌افتد. این نوع معمولاً خوش‌خیم‌تر است و کمتر خطرناک است.

۲. ترومبوفلبیت سطحی (Superficial Thrombophlebitis):

فلبیت سطحی که با تشکیل لخته خون همراه می‌شود.

۳. فلبیت عمقی:

وقتی التهاب در رگ‌های عمقی‌تر بدن رخ دهد، ممکن است خطرناک‌تر باشد و به ترومبوز ورید عمقی (DVT) منجر شود.

• ترومبوز ورید عمقی (DVT)

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ترومبوآمبولیک و یک عامل مهم مرگ‌ومیر در سراسر جهان است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که یک یا چند لخته خون در وریدهای عمقی، معمولاً در ساق یا ران، تشکیل می‌شود. با توجه به عوارض بالقوه جدی DVT، از جمله آمبولی ریه، توجه ویژه‌ای به تشخیص و درمان سریع آن ضروری است.

• اپیدمیولوژی

طبق مطالعات اپیدمیولوژیک، شیوع DVT در کشورهای توسعه‌یافته بین ۱ تا ۲ نفر در هر هزار نفر در سال گزارش شده است. میزان بروز در افراد مسن، بیماران بستری، و زنان باردار بیشتر است. علاوه‌براین، بیش از ۵۰٪ بیماران مبتلا به DVT بدون علامت مشخص هستند.

• علل و عوامل خطر

مکانیسم اصلی تشکیل لخته در وریدهای عمقی به سه‌گانه‌ی ویرشو (Virchow’s triad) برمی‌گردد:

الف) اختلال در جریان خون (Stasis)

ب) آسیب به دیواره رگ (Endothelial injury)

(مثلاً به علت تزریق یا کاتترهای وریدی)

ج) افزایش انعقادپذیری خون (Hypercoagulability)

• عوامل خطر شامل موارد زیر است:

+عدم تحرک (مانند بستری طولانی‌مدت یا سفرهای طولانی)

+جراحی‌های ارتوپدی یا شکمی

+بارداری و زایمان

+مصرف داروهای خاص و قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌درمانی

+چاقی، سرطان، نارسایی قلبی

+سابقه خانوادگی ترومبوز

+عفونت

+واریس (رگ‌های واریسی بیشتر مستعد فلبیت هستند)

• علائم بالینی

علائم شایع شامل تورم یک‌طرفه پا، درد یا حساسیت به لمس، قرمزی یا تغییر رنگ پوست، و گرمای موضعی است. در موارد بدون علامت، ممکن است DVT تنها از طریق عوارض آن شناسایی شود.

+تورم ناگهانی در یک پا (به‌ویژه ساق یا ران)

+درد یا حساسیت به لمس در ناحیه‌ی لخته

+قرمزی یا تغییر رنگ پوست پا

+احساس گرما در محل لخته

• روش‌های تشخیص

+روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

+سونوگرافی داپلر: روش اصلی و غیرتهاجمی تشخیص DVT

+آزمایش D-dimer: حساس ولی غیراختصاصی

+ونوگرافی: دقیق‌ترین ولی کمتر استفاده‌شده به‌دلیل تهاجمی بودن

+اسکن: ام آر آی و سی تی در موارد خاص کاربرد دارند

• درمان

هدف درمان، پیشگیری از رشد لخته، جلوگیری از آمبولی ریه و کاهش خطر عود است. روش‌های درمانی شامل:

+داروهای ضدانعقاد یا آنتی بیوتیک ها: مانند هپارین، وارفارین، یا NOACs (داروهای خوراکی جدید مانند ریواروکسابان)

+ترومبولیتیک‌ها: در موارد شدید یا تهدیدکننده حیات

+فیلتر IVC: در بیماران با منع مصرف داروی ضدانعقاد

+جوراب فشاری: کاهش علائم و پیشگیری از سندرم پس از ترومبوز

+کمپرس گرم روی محل التهاب

+داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن

+بالا نگه داشتن اندام مبتلا برای کاهش تورم

+برداشتن رگ آسیب‌دیده: در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز باشد.

• پیشگیری

پیشگیری از DVT بویژه در افراد پرخطر بسیار اهمیت دارد. اقدامات شامل:

+تحرک مداوم بخصوص بعد از جراحی

+مصرف داروی ضدانعقاد در صورت تجویز

+استفاده از جوراب‌های فشاری

+اجتناب از سیگار کشیدن و کنترل وزن

• نتیجه‌گیری

ترومبوز ورید عمقی یک بیماری بالقوه خطرناک است اما با آگاهی، تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر می‌توان از عوارض آن پیشگیری کرد. توجه به عوامل خطر و رعایت توصیه‌های پیشگیرانه در کاهش شیوع و عوارض DVT بسیار مؤثر خواهد بود.

• منابع:

NBA2K2016@

Heit JA. Epidemiology of venous thromboembolism. Nat Rev Cardiol. 2015.

Kesieme E, et al. Deep vein thrombosis: a clinical review. J Blood Med. 2011.

Guyatt GH, et al. Antithrombotic therapy fo VTE: ACCP guidelines. Chest. 2012.